रोपाईमा हिलो खेल्दै प्रदेश सभाका सदस्य मुनु सिग्देल, जिल्ला समन्वय समिति मकवापनुरका उपप्रमुख भगवती पुणासैनी, हेटौंडा उपमहानगरपालिकाका उपप्रमुख मिना लामा ।

१५ असार । हेटौंडा । हेटौंडा उपमहानगरपालिका १८ हर्नामाडीमा प्रदेश सांसदको सहभागीतामा धान दिवस मनाइएको छ । मकवानपुरका सांसद देखि स्थानीय महिला, पुरुषहरु समेत हिलो खेल्दै धान दिवस मनाएका हुन् । हर्नामाडी फाँटमा उपमहानगरपालिका कार्यालयको अयोजनामा गरिएको धान रोपाई कार्यक्रममा सबैले हिलो खेल्दै धान रोप्दै यो दिवस मनाएका हुन् ।

हेटौंडा १८ का वडाअध्यक्ष अनिल बानियाँको अध्यक्षता तथा प्रदेश सभाका सदस्य मुनु सिग्देलको प्रमुख आतिथ्यतामा कार्यक्रम भएको हो । कार्यक्रममा जिल्ला समन्वय समिति मकवापनुरका उपप्रमुख भगवती पुणासैनी, हेटौंडा उपमहनागरपालिकाका उपप्रमुख मिना कुमारी लामा लगायतका उपमहानगरपालिकाका कर्मचारी, स्थानीय राजनीतिक दल, नागरिक समाज लगायतकाको सहभागितामा धान दिवस मनाइएको हो ।

धान रोपाईमा सांसद सिग्देल सहितका जनप्रतिनिधिहरुले हिलो खेल्दे धान रोप्दैको दृश्य हेर्नेहरुको पनि निकै भिड लागेको थियो । असार १५, नेपाली किसानका लागि महत्वपूर्ण दिन । हिलो खेल्दै, दही चिउरा खाँदै र धान रोप्दै असार १५ मनाइन्छ । सरकारको आह्वानमा आज धान दिवस तथा रोपाइँ महोत्सव पनि मनाइँदैछ । धान खेतीमा प्रविधि र यान्त्रिकीकरण, चामल आयातमा न्यूनीकरण भन्ने नाराका साथ विभिन्न ठाउँमा रोपाइँको कार्यक्रम पनि हुँदैछ ।

सरकारले तामझामका साथ कार्यक्रम गरे पनि पर्याप्त मनसुनी वर्षा नहुँदा असार १५ को महत्वपूर्ण दिन किसानका लागि खल्लो भएको छ ।यस वर्ष धानको उत्पादन घट्ने आँकलन गरिएको छ । गएको वर्षको तुलनामा यस वर्ष १० दिन मनसुन ढिला हुँदा धानको उत्पादन घट्ने आँकलन गरिएको हो ।

यस वर्ष जुन १० देखि सुरु हुनुपर्ने मनसुन जुन २० देखि मात्र सुरु भएको छ । १० दिन ढिलो गरी सुरु भएको मनसुन पनि सक्रिय नहुँदा पर्याप्त मात्रामा पानी परेको छैन । यो वर्ष प्रदेश १, २, ३ र ५ मा औषत भन्दा कम पानी पर्ने मौसमविद्ले अनुमान गरेका छन् । गएको वर्ष उपयुक्त वर्षा भएका कारण ५६ लाख १० हजार टन धान उत्पादन भएको थियो ।

पर्याप्त बर्षा हुन नसक्दा मकवानपुरको रोपाई प्रभावित भएको छ । आकाशे पानीको भरमा खेति गनुपर्ने भएकाले रोपाई हुन नसकेको हो ।
असार १५ भईसक्दा पनि मकवानपुरका अधिकांश खेत बाँझै छन् । मकवानपुरको खेति हुने कुल ११ हजार हेक्टर क्षेत्रफल मध्ये अहिलेसम्म ११ सय हेक्टर क्षेत्रफलमा मात्रै रोपाई भएको ३ नम्बर प्रदेश भूमि, व्यवस्था कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।

नेपालमा उन्नत जातको बीउविजन भित्रिएसँगै धान उत्पादन बढ्दै गएको थियो । वरिष्ठ धान विज्ञ भोलामान सिंह भन्नुहुन्छ ‘मौसमी गतिविधिले साथ नदिँदा यो वर्ष धान उत्पादनमा कमी आउन सक्ने संकेत देखिएको छ । १० दिन ढिलो गरी मनसुन भित्रँदैमा धान उत्पादन घट्छ भन्ने होइन तर मनसुनी वर्षा कस्तो हुन्छ भन्ने कुराले भने प्रभाव पार्छ ।’

उहाँले भन्नुभयो ‘रोपाइँ ढिला हुँदा धान पोटिलो हुँदैन । फोस्रा धानको तौल कम हुन्छ। तसर्थ धानको उत्पादनमा कमी आउँनेछ ।’ नेपालमा पछिल्लो समय विकासे धान रोप्ने प्रचलनले पनि धान उत्पादन चाहिँ बढ्दै गइरहेको छ ।सरकारले कृषिको विकासका लागि विभिन्न परियोजना ल्याएसँगै धान उत्पादन पनि बढ्न गएको हो ।

संसारमा करिब १ लाख ४० हजार प्रकारका धानको जात रहेको अनुमान अन्तर्राष्ट्रिय धानबाली अनुसन्धान केन्द्र ९इरी०को छ । यसमध्ये १ लाख १७ हजार प्रकारका जातहरु आफ्नो जीन बैंकमा सङ्कलन गरेको इरीले जनाएको छ । नेपालका अधिकांश भूभागमा सिंचाइँको राम्रो व्यवस्था छैन । अहिले पनि धेरैजसो भूभागका खेती आकासे पानीमा नै निर्भर छन् । अधिकांश क्षेत्रमा रोपाइँ गर्नका लागि मनसुनी वर्षाकै भर पर्नुपर्ने बाध्यता छ ।

यो वर्ष असार १५ सम्ममा आइपुग्दा मध्यपहाडी क्षेत्रका केही ठाउँमा रोपाइँ भए पनि धेरै क्षेत्रमा रोपाइँ हुन सकेको छैन । नेपालमा कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा कृषि क्षेत्रको योगदान २७ प्रतिशत छ । जसमध्ये ७ प्रतिशत धानले ओगटेको छ । धान उत्पादनको कमीले नेपालको अर्थतन्त्रमा समेत असर पर्ने विज्ञहरूको भनाइ छ ।